KSIĄŻKA

Psychologia Rozwojowa, tom 13 nr 3 rok 2008 [KSIĄŻKA]

WSKAZÓWKI DLA AUTORÓW (pobierz plik)

---

W niniejszym numerze Psychologii Rozwojowej prezentujemy artykuł przygotowany przez Luciano L’Abate dla naszego czasopisma.

Luciano L’Abate jest emerytowanym profesorem psychologii Georgia State University w Atlancie, gdzie opracował i zrealizował pierwszy na świecie program studiĂłw doktoranckich w zakresie psychologii rodziny. Członej American Bard of Proffesional Psychology, superwizor American Associatioon for Marriage and Family Therapy. Autor ponad 330 publikacji w czasopismach naukowych, 42 książek, ponad 100 podręcznikĂłw pomocnych w praktyce klinicznej i badaniach naukowych nad rozwojem oraz funkcjonowaniem człowieka w relacjach rodzinnych. Wiele spośrĂłd tych prac zostało przetłumaczonych na język włoski, hiszpański, niemiecki, francuski, polski, fiński, japoński i chiński.

Profesor Luciano L’Abate w 1994 roku został nagrodzony przez Division of Family Psychology of the American Psychological Association tytułem „Family Psychologisto f the Year”.

Jest laureatem The 2009 American Psychological Association Award for Distinguished Proffesional Contributions to Applied Research.

Streszczenia artykułĂłw:

Luciano L’Abate
Relational Competence Theory: A Hierarchical Framework for Relational Competence Theory
Artykuł przedstawia zarys i aktualizuje formalną, hierarchiczną teorię kompetencji interpersonalnych w odniesieniu do socjalizacji w bliskich relacjach, obejmującą: (1) trzy wymagania: sprawdzalności, zastosowalności, potwierdzalności, (2) trzy meta-teoretyczne założenia dotyczące Rozległości i Głębi relacji w Środowiskach, w ktĂłrych socjalizowane są kompetencje interpersonalne; (3) trzy teoretyczne założenia na temat zdolności do miłości i kontroli poprzez Obecność, Działanie i Produktywność; (4) pięć modeli, obejmujących tożsamościowe rĂłżnicowanie, style, interakcje, osobowość i priorytety oraz (5) cztery stosowane modele, wywodzące się z założeń meta-teoretycznych i teoretycznych: regulacji dystansu, patogennych rĂłl, bliskości i negocjacji. Empiryczna weryfikacja tych modeli dokonana została poprzez zastosowanie narzędzi do samoopisu typu papier-ołĂłwek w warunkach laboratoryjnych, obszerne programy w pierwotnej prewencji, ukierunkowane pisemne ćwiczenia praktyczne we wtĂłrnej prewencji oraz zadawane zadania w prewencji trzeciego stopnia lub psychoterapii.
Słowa kluczowe: bliskie relacje, kompetencje interpersonalne, środowiska, socjalizacja, teoria


Barbara Harwas-Napierała
Znaczenie przemian wspĂłłczesnej rodziny dla rozwoju człowieka
W artykule podjęto prĂłbę ukazania roli rodziny w rozwoju jednostki w kontekście wspĂłłczesnych przemian na tle procesĂłw zagrażających jej prawidłowemu funkcjonowaniu. ZwrĂłcono uwagę na szczegĂłlną odpowiedzialność dorosłych członkĂłw rodziny na jakość jej funkcjonowania, a zwłaszcza na znaczenie dojrzałości osobowej rodzicĂłw i poczucia generatywności. Wskazano na swoistość stojących przed wspĂłłczesną rodziną zadań, związanych z oddziaływaniem na rozwĂłj młodszych pokoleń w trudnych warunkach wspĂłłczesności.
Słowa kluczowe: przemiany wspĂłłczesnej rodziny, egocentryzacja dorosłych, relatywizm wartości, osłabianie rodziny


Katarzyna Palus
Heteroseksualne związki intymne jako zadanie rozwojowe w okresie wczesnej dorosłości
Jednym z głĂłwnych zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości jest wybĂłr partnera życiowego oraz wejście w role małżeńskie i rodzicielskie, a zdolność nawiązywania oraz utrzymywania heteroseksualnego intymnego związku z drugą osobą można uznać za głĂłwne kryterium przystosowania i rozwoju indywidualnego w okresie wczesnej dorosłości (Seiffge-Krenke, 2003). Przegląd badań ukazuje, iż mimo wielu przemian społecznych i cywilzacyjnych, większość zachodnich społeczeństw nadal posiada normatywne oczekiwania co do rozwojowych tranzycji związanych z intymnymi relacjami, także tymi o charakterze seksualnym, (Gagnon, Simon, 1973; Thorton, 1990, za: Donnelly i in., 2001). Celem niniejszego artykułu jest (1) ukazanie heteroseksualnych związkĂłw intymnych jako jednego z głĂłwnych zadań rozwojowych w okresie wczesnej dorosłości, (2) omĂłwienie pojęcia „związek intymny“ oraz jego znaczenia dla rozwoju i biopsychospołecznego dobrostanu człowieka, a także (3) wskazanie na kwestię wspĂłłczesnych przemian w sferze życia małżeńskiego i rodzinnego, ktĂłre słaniają nas do zweryfikowania poglądĂłw na temat tradycyjnie definiowanych dotąd zadań rozwojowych.
Słowa kluczowe: wczesna dorosłość, zadania rozwojowe, idealny bieg rozwoju, heteroseksualne związki intymne, bezżenność, tożsamość, intymność, single


Maria Kaźmierczak
Empatia rodzicĂłw jako korelat indywidualnych rĂłżnic w zakresie empatycznej troski u dzieci
Wielu badaczy ujmuje empatię jako cechę kształtowaną pod wpływem społecznych doświadczeń dziecka. Zauważa się, że poziom globalny skłonności do empatii uzależniony jest w dużej mierze od czynnikĂłw środowiskowych – przede wszystkim rodzinnych (Jagielska-Zieleniewska, 1978). Co więcej, istnieją badania wskazujące na powiązanie empatii dziecka z jego efektywnym przystosowaniem się do życia społecznego (m.in. Feshbach, 1990)
Opierając się na powyższych doniesieniach autorka przeprowadziła badania, ktĂłrych celem była analiza powiązań empatii matki i ojca z empatyczną troską okazywaną przez ich dziecko (w wieku 4-9 lat). Przy czym, poszukiwano też rĂłżnic płciowych w zakresie przejawianej empatii wśrĂłd dzieci oraz ich rodzicĂłw. Badania miały także na celu wykazanie związkĂłw pomiędzy poziomem empatii dziecka a jego stylem zachowania się prezentowanym poza środowiskiem domowym – w przedszkolu lub w szkole.
W badaniach wzięło udział 36 rodzin. Rodzice wypełniali kartę informacyjną i Skalę Wrażliwości Empatycznej a ich dzieci oceniane były przez swoje wychowawczynie pod względem empatycznej troski oraz zachowań społecznych.
Wyniki badań wskazują przede wszystkim na powiązanie pomiędzy empatią matki i dziecka. Matki deklarują wyższy poziom empatii niż ojcowie, natomiast nie stwierdzono istotnych statystycznie rĂłżnic płciowych pod tym względem wśrĂłd dzieci. Badania potwierdziły istnienie powiązań empatii dziecka z jego stylem zachowania się. W ocenie wychowawcĂłw, dzieci empatyczne lepiej niż dzieci o niższym poziomie empatii wspĂłłpracują z rĂłwieśnikami, rzadziej przejawiają agresję, jak rĂłwnież mają lepszy kontakt z wychowawcą. OgĂłlnie można stwierdzić, że rezultaty przeprowadzonych badań potwierdzają sformułowane przez autorkę hipotezy.
Słowa kluczowe: empatia, osobowość, rodzina, dzieci


Irmina Szafrańska
Autonomia emocjonalna oraz rozumienie i doświadczanie bliskości przez młodzież
Prezentowane badania dotyczą rozwoju autonomii emocjonalnej na przestrzeni między 15 a 20 rokiem życia oraz rozumienia i doświadczania w tym wieku bliskości. Badania powstały w oparciu o teoretyczne rozważania nad powtĂłrną indywiduacją okresu dorastania (Blos, 1979) oraz nad bliskością rozumianą jako „zawieranie drugiego w sobie” (Kelley, 1983). W badaniu uczestniczyły 73 osoby (49 dziewcząt i 24 chłopcĂłw), uczniowie krakowskich gimnazjĂłw i szkĂłł średnich. Wykorzystano Skalę Autonomii Emocjonalnej (EAS, Steinberg i Silverberg, 1986) oraz Skalę Zawieranie Drugiego w Sobie (IOS, Aron, Aron, Smollan, 1992). Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają na sformułowanie następujących ogĂłlnych wnioskĂłw: 1) wraz z wiekiem wzrasta autonomia emocjonalna młodzieży; 2) poszczegĂłlne czynniki autonomii emocjonalnej zdają się w szczegĂłlny sposĂłb być „oporne” na zmianę wraz z wiekiem (np. spostrzeganie rodzicĂłw jako osoby); 3) rozumienie przez młodzież oraz doświadczanie bliskości wydaje się nie korespondować w szczegĂłlny sposĂłb z wiekiem. Przeprowadzone badania zachęcają także do przyszłego posłużenia się dwoma wykorzystanymi w niej skalami, a w szczegĂłlności Skalą IOS, ktĂłrej prostota i oporność na wpływ czynnikĂłw kulturowych wydaje się być obiecująca.
Słowa kluczowe: autonomia emocjonalna, bliskość, młodzież


Lucyna Bakiera
Postawy młodych dorosłych wobec małżeństwa
Specyfika interakcji małżeńskich – wielopłaszczyznowość relacji, długotrwałość i ich głębokość - powoduje, że doświadczenia zdobywane przez osoby dorosłe w kontakcie ze wspĂłłmałżonkiem stanowią bogaty materiał rozwoju. Funkcjonowanie w związku małżeńskim można traktować jako zadanie rozwojowe (Havighurst, 1981) oraz wyraz prĂłby pozytywnego rozwiązania kryzysu intymności (Erikson, 2002, 2004).
Interesujące jest, jakie znaczenie wspĂłłcześnie przypisują małżeństwu młodzi dorośli, jak je określają, w czym upatrują jego ograniczenia i wyzwania. Odpowiedzi na te pytania zwracają uwagę szczegĂłlnie dzisiaj, w czasach dynamicznych zmian w zakresie rodziny, kiedy takie formy życia rodzinnego, jak kohabitacja i życie samotne stają się realną alternatywą wobec zinstytucjonalizowanego małżeństwa. Zmiany związane ze zjawiskiem heterogeniczności rodziny występują przede wszystkim wśrĂłd młodego pokolenia, ktĂłre szczegĂłlnie ulega wpływom tzw. westernizacji. Przenoszenie wzorĂłw życia rodzinnego z krajĂłw zachodnich dokonuje się w związku z promowaniem wartości indywidualistycznych, takich jak niezależność, autonomia, osobista przyjemność. W tym kontekście pojawia się kwestia związana z wartościowaniem małżeństwa wśrĂłd młodych dorosłych.
W artykule zaprezentowane zostaną wyniki badania postaw osĂłb dorosłych wobec małżeństwa. Badanie Testem Zdań Niedokończonych, ktĂłrego rozpoczęte zdania dotyczą poznawczego, emocjonalnego i behawioralnego aspektu postaw wobec małżeństwa, przeprowadzone wśrĂłd 115 niezamężnych osĂłb w fazie wczesnej dorosłości, wskazuje na dominację pozytywnego stosunku wobec związku małżeńskiego. ZarĂłwno kobiety i mężczyźni traktują małżeństwo głĂłwnie w kategoriach afektywnych, kojarząc je z miłością i spełnieniem. Trwały związek spostrzegany jest jako szansa na zaspokojenie wielu ważnych potrzeb człowieka.
Słowa kluczowe: małżeństwo, intymność, postawa wobec związku małżeńskiego


Aneta Chybicka
Zadowolenie ze związku intymnego oraz psychologiczne zyski i koszty związane z pozostawaniem w relacji - analiza porĂłwnawcza bezdzietnych związkĂłw małżeńskich i niemałżeńskich o podobnym stażu
Celem opracowania jest prĂłba określenia, czy sformalizowanie związku poprzez zawarcie małżeństwa wiąże się z poziomem zadowolenia z relacji i subiektywnie spostrzeganymi zyskami i kosztami związanymi z pozostawaniem w związku. Autorka zadała pytanie, czy bezdzietne związki małżeńskie i niemałżeńskie o podobnym stażu i wyrĂłwnanej charakterystyce rĂłżnią się poziomem zadowolenia ze związku intymnego oraz subiektywnie spostrzeganymi zyskami i kosztami związanymi z pozostawaniem w relacji i czy zyski i koszty determinują zadowolenie z relacji w podobny sposĂłb w związkach małżeńskich i niemałżeńskich. Przebadano 58 osĂłb przebywających w heteroseksualnych związkach intymnych dwojakiego rodzaju: 27 osĂłb pozostających w małżeństwach oraz 31 osĂłb pozostających w związkach niemałżeńskich. Osoby badane przebywające w obu typach związkĂłw dobierano do prĂłby w taki sposĂłb, by nie rĂłżniły się poziomem dwĂłch zmiennych psychologicznych w istotny sposĂłb modyfikujących poziom zadowolenia ze związku intymnego: wartościami rodzinnymi oraz poziomem zgodności ze stereotypową rolą mężczyzny w bliskiej relacji. Zadbano rĂłwnież o to, by badana prĂłba była jednolita pod względem innych ważnych zmiennych, mogących determinować zadowolenie ze związku (staż związku, ilość dzieci, zarobki badanych, zmienne demograficzne). Badanie miało charakter ankietowy, pytano o psychologiczne koszy i zyski związane z przebywaniem w relacji, a także o poziom zadowolenia ze związku. Uzyskane wyniki wskazują na większe zadowolenie z relacji osĂłb przebywających w związkach małżeńskich w porĂłwnaniu z badanymi ze związkĂłw niemałżeńskich. Ponadto zyski płynące z przebywania w relacji są wyższe w związkach małżeńskich, natomiast relacje małżeńskie i niemałżeńskie nie rĂłżnią się poziomem psychologicznych kosztĂłw związanych z pozostawaniem w związku. Zaskakujących wynikĂłw dostarczyły analizy ostatniej z hipotez. Zyski i koszty w inny sposĂłb kształtują zadowolenie z relacji małżeńskiej i niemałżeńskiej. W związkach niemałżeńskich zadowolenie z relacji uzależnione jest w większym stopniu od zyskĂłw, ale także od kosztĂłw. W małżeństwach zadowolenie ze związku związane jest jedynie z zyskami płynącymi z relacji. Uzyskane wyniki sprzeczne są z przekonaniem, że to właśnie niesformalizowane relacje niosą większą satysfakcję ze związku, ktĂłra uzależniona jest jedynie od zyskĂłw związanych z przebywaniem w relacji.
Słowa kluczowe: związek intymny, koszty psychologiczne, zyski psychologiczne


Ludmiła Zając-Lamparska
Postawy utajone wobec osĂłb starszych, przejawiane w trzech grupach wiekowych: wczesnej, średniej i pĂłźnej dorosłości
Artykuł ma na celu przedstawienie charakterystyki postaw utajonych wobec osĂłb starszych ogĂłlnie oraz z uwzględnieniem ich specyfiki w trzech grupach wiekowych: wczesnej, średniej i pĂłźnej dorosłości. Badaniami objęta została prĂłba 90 osĂłb, podzielona na trzy homogeniczne pod względem płci podgrupy wiekowe: wczesnej dorosłości (N=30), średniej dorosłości (N=30) i pĂłźnej dorosłości (N=30). Do pomiaru postaw wobec ludzi starszych wykorzystana została procedura poprzedzania afektywnego i semantycznego. Rezultaty badań wskazują, że postawy utajone wobec osĂłb starszych generalnie nie są negatywne ani pozytywne, lecz w grupach wiekowych średniej i pĂłźnej dorosłości mają charakter stereotypizujący. W grupach tych utajone stereotypy człowieka starszego obejmują zarĂłwno cechy negatywne, jak i pozytywne. Rezultat ten sugeruje, iż utajone postawy wobec osĂłb starszych cechuje ambiwalencja.
Słowa kluczowe: ageism, stereotypy starości i człowieka starszego, postawy utajone, postawy wobec osĂłb starszych

KSIĄŻKA DOSTĘPNA W WERSJI ELEKTRONICZNEJ