KSIĄZKA

Prawo administracyjne. Kazusy dla aplikantów wyd. 2 [KSIĄZKA]

ZbiĂłr kazusĂłw powstał jako pomoc dla aplikantĂłw adwokackich i radcowskich w zakresie egzaminu adwokackiego i radcowskiego z prawa administracyjnego, imitując zestawy egzaminacyjne z tego przedmiotu (uproszczone akta administracyjne).

WybĂłr dziedzin prawa materialnego administracyjnego uwzględnia dużą częstotliwość pojawiania się na egzaminach adwokackich prawa budowlanego, ale też i to, że co do innych dziedzin nie ma tu jasnego klucza, a zatem najważniejsze są dla aplikanta umiejętności metodologiczne co do stawiania zarzutĂłw i formułowania wnioskĂłw w skardze administracyjnej i kasacyjnej. RĂłżnorodność dziedzin prawa administracyjnego materialnego na egzaminach zawodowych nie pozwala na objęcie ich wszystkich w zbiorze, natomiast dwa pozostałe przykłady z zakresu zagospodarowania przestrzennego oraz z zakresu prawa wodnego wzbogacają poprzednie kazusy właśnie w aspekcie metodologicznym.

Większość kazusĂłw powstała w oparciu o realnie prowadzone sprawy, po anonimizacji, a zatem ma walor oparcia się na w pełni autentycznych aktach administracyjnych. Zrezygnowano z załączania postanowień o wszczęciu postępowania administracyjnego, ktĂłre zwykle są ujmowane w materiałach egzaminacyjnych, jako że nie budzą one kontrowersji w ramach rozwiązywania zadania z prawa administracyjnego na egzaminie.

Jako rozwiązania kazusĂłw podano albo sugestie co do treści opinii o bezzasadności skargi administracyjnej lub kasacyjnej z ewentualnymi zarzutami i wnioskami co do sporządzenia tego środka odwoławczego na zlecenie Klienta (co przekracza już wymogi egzaminacyjne, ale jest istotne w praktyce pracy z Klientem), albo też rzeczywiste treści skargi administracyjnej lub kasacyjnej, ktĂłre zostały realnie złożone w przedkładanych w ramach kazusĂłw sprawach. Ma to walor szerszy niż sam tzw. opis istotnych zagadnień, czyli wytyczne do rozwiązania kazusu na egzaminie adwokackim lub radcowskim. Przedłożono także wyroki WSA lub NSA, jakie zapadły w sprawach wskutek złożenia przez strony środkĂłw odwoławczych - czy to korzystne dla Klienta (wtedy jest sugerowany środek odwoławczy), czy też niekorzystne dla Klienta (wtedy jest rekomendowana opinia o bezzasadności środka odwoławczego). Jako ciekawy przypadek w tym zakresie należy uznać kazus Nr 5, gdzie pomimo zapadłego w sprawie pozytywnego dla skarżącego wyroku WSA, po jego wydaniu zmieniła się linia orzecznicza, co na dzisiaj dałoby asumpt do sporządzenia opinii o bezzasadności skargi administracyjnej.

Celem opracowania jest zaznajomienie aplikantĂłw, na żywych przykładach, ze specyfiką postępowania administracyjnego i sądowoadmnistracyjnego, zwłaszcza ze specyfiką sporządzania skargi administracyjnej i kasacyjnej na potrzeby egzaminĂłw zawodowych oraz na potrzeby wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego.

W tym zakresie, sumarycznie, jako zbiĂłr doświadczeń z pracy z aplikantami adwokackimi od 2016 r. na zajęciach organizowanych przez ORA w Warszawie, a także jako zbiĂłr doświadczeń ze sprawdzania prac egzaminacyjnych z prawa administracyjnego na egzaminach adwokackich w latach 2017-2019 autor prezentuje swoje sugestie i rekomendacje, nie tylko w związku z tokiem szkolenia aplikantĂłw, ale też w związku z praktycznym wykonywaniem zawodu w obszarze prawa administracyjnego.

Pomijając wymogi formalne skargi administracyjnej i kasacyjnej, należy zwrĂłcić uwagę, że najczęstszą praktyczną sytuacją co do podnoszenia zarzutĂłw w tych środkach odwoławczych jest zarĂłwno naruszenie procedury administracyjnej, tj. np. art. 7, 77, 80, 107 § 3 KPC w kontekście ustaleń faktycznych i wszechstronnego zbadania sprawy co do okoliczności mających znaczenie dla jej rozstrzygnięcia, jak też naruszenie prawa materialnego, ktĂłre jest z kolei najczęściej podstawą materialnoprawną wydania zaskarżanej decyzji administracyjnej - przepis ten jest zawarty w podstawie prawnej wydania tej decyzji.

Warto zwrĂłcić uwagę na to, że właśnie owa podstawa materialnoprawna wydania decyzji administracyjnej tworzy zespĂłł okoliczności faktycznych, ktĂłre ma ustalić organ administracyjny. I tak na przykładzie kazusu Nr 4 można jasno skonstatować, że zawarta w art. 29 ust. 3 d.PrWod norma o możliwości przywrĂłcenia stanu pierwotnego na gruncie w sytuacji stwierdzenia zmiany stanu wodnego mającego szkodliwy wpływ na grunt sąsiedni tworzy zakres postępowania dowodowego (faktĂłw) co do właśnie stwierdzenia lub niestwierdzenia zmiany stanu wodnego mającego szkodliwy wpływ na grunt sąsiedni. Innym słowy, aplikant, chcąc ustalić istotny dla sprawy zespĂłł okoliczności faktycznych, ktĂłre ma ustalić organ administracyjny, powinien sięgać do materialnoprawnej podstawy wydania zaskarżanej decyzji.

Możliwe jest - praktykowane w ramach egzaminu adwokackiego i w realnej praktyce wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego - łączne podnoszenie zarzutĂłw naruszenia przepisĂłw postępowania administracyjnego i prawa materialnego administracyjnego, nawet jeśli uchybienia organu dotyczą pierwotnie ustaleń faktycznych, ktĂłrych wadliwość zaskutkowała wadliwą subsumpcją prawa materialnego (jest to wtĂłrny zarzut naruszenia prawa materialnego w formie najczęściej niewłaściwego zastosowania przepisu - por. kazus Nr 4 w odrĂłżnieniu od sytuacji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, gdzie problemem jest wykładnia przepisĂłw prawa materialnego - por. np. kazus Nr 5; często ta ostatnia sytuacja zaistnieje przy rażącym naruszeniu prawa materialnego i procedurze nieważnościowej z art. 156 § 1 pkt 2 KPA - por. też kazus Nr 2).

Dodatkowo, zawsze z rodzajem zarzutĂłw powiązane są wnioski - tak w skardze administracyjnej (por. art. 145-152 PostAdmU), jak i w skardze kasacyjnej (por. art. 174 i art. 184-189 PostAdmU). Istotne jest, aby wnioski skargi odzwierciedlały żądaną sentencję wyroku, zawartą w przepisie prawa. Ponadto, należy zwrĂłcić uwagi na zmiany w sposobach rozstrzygnięcia skargi administracyjnej z ostatnich lat - por. np. art. 145a PostAdmU lub poszerzenie możliwości orzeczenia reformatoryjnego przez NSA na skutek uwzględnienia skargi kasacyjnej na podstawie art. 188 PostAdmU.

Jeśli chodzi o formułowanie zarzutĂłw, co na potrzeby egzaminu adwokackiego czy radcowskiego jest jednolite od strony żądanego profesjonalizmu skarżącego pomimo rĂłżnych wymogĂłw formalnych w tym zakresie przy sporządzaniu skargi administracyjnej i kasacyjnej, należy wskazać, co następuje:

• przy naruszeniu przepisĂłw postępowania administracyjnego lub sądowoadmnistracyjnego warto wskazywać realny lub hipotetyczny wpływ uchybienia na wynik sprawy, niezależnie od tego, że wymogiem formalnym jest ten obowiązek jedynie przy sporządzaniu skargi kasacyjnej - w formule hipotetycznej;
• przy formułowaniu zarzutĂłw naruszenia przepisĂłw postępowania w skardze kasacyjnej należy odrĂłżnić dwie sytuacje;
• powoływanie łączne przepisĂłw PostAdmU o charakterze kompetencyjnym (art. 145-152 PostAdmU), czyli tzw. norm odniesienia z przepisami procedury administracyjnej naruszonej przez organy administracyjne (np. KPA lub OrdPod), czyli tzw. normami dopełnienia wĂłwczas, gdy w istocie naruszone zostały pierwotnie normy dopełnienia wskutek wadliwości postępowania administracyjnego, a rozstrzygnięcie sądu administracyjnego było jedynie wynikiem błędnego zaakceptowania tych wadliwości;
• powoływanie samoistne przepisĂłw PostAdmU jako naruszonych przez WSA w postępowaniu sądowoadministracyjnym w oderwaniu od postępowania administracyjnego, co dotyczy np. naruszenia przez WSA art. 141 § 4, 134 czy art. 106 § 3 PostAdmU;
• przy powoływaniu zarzutu naruszenia prawa materialnego struktura zarzutu powinna być czteroczłonowa;
• wskazanie samego przepisu;
• wskazanie formy naruszenia przepisu - błędna wykładnia lub niewłaściwe zastosowanie przepisu i opis tego niewłaściwego zastosowania lub błędnej wykładni; mimo że jest to wymĂłg tylko skargach kasacyjnych, ułatwia on zrozumienie zarzutu w skardze administracyjnej;
• wskazanie uchybienia, czyli wadliwego działania i rozumowania organu/Sądu, odwołującego się do treści przepisu prawnomaterialnego (np. wadliwie stwierdzenie, że nie zaistniała zmiana stosunkĂłw wodnych mająca szkodliwy wpływ na grunt sąsiedni);

oraz

• przedstawienie w formie alternatywy - swojej wersji prawidłowego zastosowania lub wykładni przepisu, np. po sformułowaniu "podczas gdy...\" (np. podczas gdy taka zmiana w istocie zaistniała).

Oczywiście jest to tylko propozycja, przy czym punkty 1-3 są obligatoryjne przy skardze kasacyjnej. Częstym błędem jest ogĂłlnikowe formułowanie zarzutu, bez choćby skrĂłtowego opisu uchybienia w związku z treścią powoływanego przepisu prawa materialnego.

Przy przepisach prawnomaterialnych należy zwrĂłcić uwagę na łączone naruszenia przepisĂłw, np.:

• przy procedurze nieważnościowej - naruszenie art. 156 § 1 pkt 2 KPA w zw. z przepisem rażąco naruszonym co do wykładni (por. kazus Nr 2 i 5);
• w innych sytuacjach - np. naruszenie art. 35 ust. 1 pkt 2 PrBud w zw. z przepisem techniczno-budowlanym, np. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12.4.2002 r. w sprawie warunkĂłw technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie - wĂłwczas, gdy uchybienie obejmuje hipotezy co najmniej dwĂłch norm prawnych.

Co do naruszenia przepisĂłw postępowania schemat ten jest podobny, jednak rzadziej spotyka się rozrĂłżnienie na niewłaściwe zastosowanie przepisu lub błędną wykładnię tegoż przepisu, rzadziej też spotyka się łączone naruszenie przepisĂłw, ale oczywiście taka sytuacja może się zdarzyć (wskazanie formy naruszenia przepisu proceduralnego nie jest jednak wymogiem formalnym nawet przy skardze kasacyjnej).