KSIĄŻKA

Logos, mit i ratio. Wybrane koncepcje racjonalności od XV do XVII wieku [KSIĄŻKA]

W książce został przedstawiony problem narodzin koncepcji ratio w epoce renesansu. Nawet pobieżna analiza źródeł nie pozostawia wątpliwości, że mit odegrał szczególną rolę w formowaniu ówczesnego pojęcia racjonalności. Rzetelna i obiektywna rekonstrukcja tych poglądów nie należy jednak do zadań łatwych, gdyż dzisiejsze kategorie poznawcze nie pasujądo tego swoistego i pełnego pasji okresu, a racjonalność, o której tu mowa, nie tylko nie podlega rygorowi dzisiejszych definicji, lecz także staje czasem w ostrej opozycji wobec tradycji średniowiecznej. W koncepcji racjonalności zakorzenionej w renesansowej interpretacji mitów wyraziła się ówczesna próba nowego określenia miejsca człowieka w świecie. Mityczne wyobrażenia przyczyniły się do zbudowania bezprecedensowego w świecie chrześcijańskim przekonania, że człowiek może współtworzyć świat, przekształcać otwarte dzieło natury, i nawet jeżeli źródła tych twierdzeń pozostawały w dużej mierze irracjonalne, to stały się one istotnym komponentem nowożytnej racjonalności.


W licznych współczesnych opracowaniach myśli renesansowej tendencja epistemologiczna i interpretacja jej ważniejszych figur wydaje się niemal całkowicie wyeksploatowana. (...) Książka potwierdza potrzebę dalszych badań prowadzących do cennych konkluzji. Tytułowe zderzenie z sobą kategorii obciążonych literaturą równie rozległą, jak niejednoznaczną okazało się wartościowe poznawczo w sferze interpretacji filozofii, szczególnie jej renesansowej postaci.


W erudycyjnej i udokumentowanej źródłami książce (...) autorka zdaje się stawiać ważne i nadal bardzo aktualne pytanie: skąd wiemy to, co wiemy? Jak wyglądała droga prowadząca nas do wiedzy obecnie posiadanej? Jakie znaczenie w tym względzie miała recepcja antycznych mitów? Jak oceniana była sama ratio przez literaturę europejską w okresie od XV do XVII wieku? (...) Publikacja wnosi z pewnością niezwykle wiele nowych spostrzeżeń, impulsów i sugestii do literatury polskiej, która nie posiada dotąd tego rodzaju syntezy na temat Logosu, mitu i ratio. (...) Autorka analizuje niezwykle merytorycznie i wieloaspektowo zagadnienia związane z tajemnicą rzeczywistości i ze środkami prowadzącymi do jej poznania. W tym kontekście bardzo poważnie traktuje wiarę i ratio, uwzględniając ich zmienny, choć pozytywny status epistemologiczny, ich równoprawne znaczenie dla rozwoju poznania i kultury, oceny godności oraz wartości ludzkiej egzystencji.


Izabela Trzcińska - adiunkt w Zakładzie Historii Chrześcijaństwa Instytutu Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opublikowała książkę Światło i obłok. Z badań nad bizantyńską ikonografią Przemienienia (Kraków 1999) oraz wiele artykułów poświęconych problematyce prawosławia, myśli renesansowej, a także mitu w cywilizacji europej skiej.