| Opis |
W średniowieczu monopol na prawdę uniwersalną miało papiestwo. Każdego, kto ośmielił się zakwestionować słuszność owych doktryn wygłaszając obrazoburcze sądy, posądzano o herezję, a jego los trafiał w ręce inkwizytorów. Czy dziś, kiedy podstawowym prawem obywateli cywilizowanych państw jest wolność słowa i przekonań, takie wyznanie może szokować czy chociażby dziwić?
A jednak może. Tym bardziej, że Główny Heretyk w Polsce, nie wzbraniając się przed wypowiadaniem nawet bardzo śmiałych poglądów, niejednokrotnie próbuje znaleźć dla nich uzasadnienie w tekstach filozoficznych, teologicznych i historycznych. Jego zdaniem, herezje to drożdże każdej religii lub po prostu prawo do manifestowania własnego ja: własnych przekonań, wartości, światopoglądu, wiary niekoniecznie przystających do prawd ogólnych. Historia uczy, że to, co dziś jest herezją, jutro może stać sie prawdą powszechną. Czy zatem żyjemy w świecie, w którym granica między herezją a prawdą uniwersalną jest płynna? Czy to, co dziś jest dekalogiem społeczeństw, jutro stanie się heretyckim manifestem? Wnioski z lektury wyciągniesz sam.
Spis treści:
Wyznania heretyka7
1. O sobie samym..... 7
2. Jestem heretykiem..... 8
3. Byłem inkwizytorem..... 13
4. Mówi Intermediarius..... 15
5. O życiu duchowym..... 28
6. O przyjaźni na drodze wtajemniczenia..... 29
7. Prawdę ma tylko Bóg..... 32
8. Być sobie kapłanem, sędzią i lekarzem........ 35
9. W co wierzy ktoś, kto nie wierzy? Wyznanie gnostyka..... 37
10. Bogami jesteście..... 40
.....
Gnoza..... 46
1. Trzy drogi gnozy..... 46
2. Nienawistnik o gnostykach..... 56
3. Św. Augustyn a manicheizm..... 58
4. Gnoza, mistyka, magia..... 68
5. Nie ma Krzyża bez Róży..... 71
6. Gnoza, indywidualny mit i tantra Williama Blakea..... 79
.....
Okultyzm..... 82
1. Powrót Bogini..... 82
2. Mity i bogowie..... 99
3. Mit Raju..... 103
4. Marzenie o Raju i jego degrengolada..... 111
5. Drzewo Kosmiczne ? Drzewo Życia i Drzewo Poznania..... 114
6. Seks, magia, miłość, tantra........ 117
7. Święty Graal ? czymże jest?..... 121
8. Tarot ? fakt i mit..... 123
9. Tarot jako uzdrowiciel..... 132
10. Matematyka ezoteryczna..... 138
11. Różokrzyż, Max Heindel i wspólnota różokrzyżowców..... 140
.....
Mistyka..... 150
1. Gadał dziad do obrazu........ 150
2. Człowiecze narodzenie..... 152
3. Wiara wymyślona..... 154
4. Koniec (przed)ostatniej teokracji?..... 156
5. Heretyk (choć nie do końca)..... 157
6. Anioł Ślązak ? mistyk barokowy..... 159
7. Anioła Ślązaka anielski obraz Boga..... 162
.....
Magia..... 174
1. Dwie twarze szamana..... 174
2. Na Ziemię zstąpienie........ 176
3. Jezus Mag..... 189
4. Eliphas Lévi ? mag romantyczny 192
5. Filozofowie i magia, czyli nędza racjonalizmu..... 195
6. W Zoo symbolicznym, ale praktycznym 198
.....
Niepokojące towarzystwo diabła..... 200
1. Zło, niby barwny wąż........ 200
2. Moc zwierciadła..... 202
3. Niepokojące towarzystwo diabła........ 206
4. Nie ma światła bez ciemności..... 208
5. Grawitacja zła..... 209
6. Po trzykroć romantyczny Mistrz..... 213
7. Dzieje patologii wyobraźni..... 218
8. Psychopata paranoidalny..... 220
.....
Sprawy ostateczne..... 223
1. Śmierć ? wróg i przyjaciel..... 223
2. Przejście przez czarną dziurę..... 225
3. III Wojna Światowa właśnie się rozpoczęła?..... 227
.....
Spojrzenie w przyszłość..... 234
1. Ślepe uliczki strachu..... 234
2. Czym jest w istocie New Age?..... 236
3. Podstawowe kategorie pojęciowe New Age..... 237
4. Tęsknota za średniowieczem, czyli ucieczka od wolności..... 241
5. Utrata środka, czyli agonia kultur..... 244
6. Glosa do Zmiany kodu..... 250
7. Moje poglądy na patriotyzm i kosmopolityzm..... 251
8. Dywanik wyciągnięty spod nóg..... 254
9. Zdążyć przed Apokalipsą..... 257
10. Koniec świata? Głos sprzeciwu..... 260
11. Gnostyczne i gnostyckie wizje przyszłych losów świata..... 262
Fragment:
Gnoza, mistyka, magia
Nie ulega wątpliwości, że Gerszom Szolem - tak bym spolszczył jego imię i nazwisko - żyjący w latach 1897-1982 uczony żydowski, był najwybitniejszym znawcą kabały, czyli żydowskiej gnozy, mistyki i magii. Spośród wielu jego prac poświęconych tej tematyce wydano u nas w ostatnim czasie dwie podstawowe: Kabała i jej symbolika oraz Mistycyzm żydowski.
Myśl żydowska, szeroko pojęta, cieszy się w Polsce zainteresowaniem nie od dziś. Ale tak szczególny jej wyraz, jak gnoza, mistyka i magia, zwany kabałą, zainteresowanie polskiego czytelnika zdaje się zyskiwać dopiero w ostatnich latach. (Nie mówię, naturalnie, o dawnych czasach, kiedy to i kabała, i chasydyzm - jako jej szczególna forma - kwitły wśród polskich Żydów).
Właśnie w ciągu niewielu ostatnich lat językowi naszemu przyswojono dwa podstawowe, klasyczne teksty kabały: Księgę Jecirah (w dwóch przekładach: Księgę Jecirah tłumaczył Mariusz Prokopowicz, Pico, Warszawa 1994 oraz Sefer Jecira, czyli Księgę Stworzenia tłumaczyli Wojciech Breuer, Jan Doktor i Bogdan Kos, Tikkun, Warszawa 1995), a także - we fragmentach - Zohar (Opowieści Zoharu w przekładzie Ireneusza Kani, Oficyna Literacka, Kraków 1994). Wydano również trzy monografie dotyczące kabały: Rolanda Goetschela Kabałę (w przekładzie Reginy Gromackiej, Agade, Warszawa 1994), Zdzisława L. Nikulego Kabałę - mądrość przedwieczną (Agarius, Zakopane 1995) oraz Andrzeja Wiercińskiego Przez wodę i ogień. Biblia i kabała (Nomos, Kraków 1996). Z innych prac dotyczących tego kręgu tematycznego wymienić jeszcze należy: Martina Bubera Opowieści chasydów (w przekładzie Pawła Hertza, W Drodze, Poznań 1989) oraz Droga człowieka według nauczania chasydów (w przekładzie Gwida Zlatkesa, Cyklady, Warszawa 1994), Puste krzesło. Ponadczasowa mądrość chasydzkiego mistrza Rabbiego Nachmana z Bracławia (w przekładzie Jerzego Moderskiego, Rebis, Poznań 1996), Jana Doktora Jakób Frank i jego nauka (Warszawa 1991) i Tadeusza Zadereckiego Tajemnice alfabetu hebrajskiego (Agade, Warszawa 1994).
Czym właściwie jest kabała? Szolem tak odpowiada: Kabała - w dosłownym rozumieniu: tradycja, a dokładnie tradycja ezoteryczna - to ruch, w którym przede wszystkim między XII a XVII wiekiem znalazły religijne odbicie mistyczne tendencje judaizmu, wielokrotnie rozgałęzione i rozwijające się często nader żywo. Nie jest to wcale (...) jednolity system myślenia mistycznego, a zwłaszcza teozoficznego. Czegoś takiego jak jedna doktryna kabalistyczna nie ma (...). Kabała pojawiła się najpierw w południowej Francji, zasilana z podziemnych źródeł, najprawdopodobniej orientalnych, w tym samym rejonie i w tym samym czasie, co apogeum ruchu katarów (...). W trzynastowiecznej Hiszpanii, rozwijając się szybko i zadziwiająco intensywnie, wykształciła się w ostatecznej postaci, a jej szczytowym osiągnięciem była pseudoepigraficzna księga Zohar rabbiego Mojżesza z Leonu, która stała się dla kabalistów swego rodzaju Biblią (...). W szesnastowiecznej Palestynie, w drugim okresie rozkwitu, zdobyła pozycję centralnej siły historycznej i duchowej w judaizmie; potrafiła bowiem udzielić odpowiedzi na pojawiające się wciąż pytanie o sens wygnania.
Czytelnikowi obu prac Szolema nasuwa się pytanie, czy kabała jest gnozą, mistyką, czy - także - magią? (W tytule niemieckiego oryginału drugiej z książek widnieje termin mistyka, w jej polskim przekładzie oddany jako mistycyzm). Jednakże (w moim przekonaniu) jest to faktycznie zabieg (błąd?) typu pars pro toto. Kabała bowiem - jak wielokrotnie przyznaje sam Szolem (niemal we wszystkich rozdziałach Mistycyzmu żydowskiego) - ma w sobie wątki tych trzech dyscyplin ezoterycznych: kabaliści przecież zwracali się - i zapewne dalej zwracają - do Boga, kierując się zarówno pragnieniem poznania Go, jak też miłowania, ale również (niekiedy przynajmniej) dążeniem do uzyskania odeń mocy, powodują się zatem intencją zarówno gnostyczną, jak mistyczną i magiczną.
Taką ezoteryczną pełnię zaprezentował już in nuce starożytny essenizm: świadczą o tym zrodzone w jego łonie pisma odnalezione w Qumran nad Morzem Martwym w 1948 roku i dopiero niedawno opublikowane w całości. (Czytelnik polski może zapoznać się z nimi dzięki m.in. pracom: J. D. Amusina Rękopisy znad Morza Martwego, w przekładzie Czesława Kunderewicza, WP, Warszawa 1963; Witolda Tylocha Rękopisy z Qumnan nad Morzem Martwym, Warszawa 1963; J. T. Milika Dziesięć lat odkryć na Pustyni Judzkiej, w przekładzie Zygmunta Kubiaka, Pax, Warszawa 1968; Jamesa C. Vanderkama Manuskrypty znad Morza Martwego, w przekładzie Reginy Gromackiej, Cyklady, Warszawa 1996; Ottona Betza i Rainera Riesnera Jezus, Qumran i Watykan, w przekładzie Romany Kiełbasińskiej, The Enigma Press, Kraków 1994). Oczywiście, doszukiwanie się w essenizmie praźródeł kabały wykracza daleko poza poprawność naukową i, co gorsze, pachnie okultyzmem, toteż żadnych takich prób u Szolema nie znajdziemy. Nie przeszkadza to mu jednak w rozpoczęciu swego wywodu historycznego od tzw. mistyki Merkawy - odwołującej się do Księgi Ezechiela (ST), dążności mistycznej mającej na celu uzyskanie wizji Tronu Bożego. Wszakże ta wywodząca się z antyku mistyka zawierała zarówno pozostałości spekulacji gnostyckich, jak i nie gardziła magią teurgiczną. (Później, w X wieku pojawi się Księga Jecirah, kolejny słup milowy prowadzący do kabały właściwej.)
Chasydyzm w Niemczech średniowiecznych był mistyką czystą - główną rolę odgrywała w nim miłość do Boga, połączona z postawą ascetyczną i altruistyczną. Akcent spoczywał tu na immanencji Boga - szczególną rolę odgrywała kategoria kawod, Bożej Chwały. Wielkie znaczenie miała także praktyka pokuty. Ale i tu odnajdujemy ślady myśli Filona z Aleksandrii, jak i doświadczenia okultystyczne.
W powszechnym przekonaniu historyków kabały (z Szolemem włącznie) ta ezoteryka żydowska - w ścisłym znaczeniu - pojawia się w Okcytanii (Langwedocji) w XII wieku. Pierwszym tekstem, o którym trzeba tu wspomnieć, jest Sefer ha-Bahir (Księga Jasności), zawierająca liczne wpływy gnostyckie. Za centralną postać kabały langwedockiej należy uznać Izaaka zwanego Ślepym (zm. 1235).
Szolem wszakże przechodzi w swym wywodzie bezpośrednio do kabały kastylijskiej w osobie jednego z czołowych jej reprezentantów - Abrahama Abulafii (zm. 1292). Referuje jego teorię poznania ekstatycznego, kombinatorykę poznania kabalistycznego i interpretację muzyki czystego myślenia. W tym samym rozdziale prezentuje też kabałę profetyczną oraz związki kabały z magią.
|
